ఆర్యభటుడు - భారత గణిత, ఖగోళశాస్త్రవేత్త

ఆర్యభటుడు భారతదేశంలోనే కాదు, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన గణితశాస్త్ర, ఖగోళశాస్త్రవేత్త. ఈయన క్రీస్తు శకం 476లో బీహార్ రాష్ట్రంలోని పాటలీపుత్రంలో జన్మించాడని చరిత్రకారులు భావిస్తున్నారు. ఆర్యభటుడు గణిత, ఖగోళశాస్త్రంలో తన ప్రతిభను నిరూపించి, అనేక శాస్త్రీయ సిద్ధాంతాలను ప్రపంచానికి అందించారు.

 

ఆర్యభటుడి గణిత సాధనాలు

ఆర్యభటుడు తన ఆర్యభట్టీయం అనే గ్రంథంలో గణితానికి సంబంధించిన అనేక గణనీయమైన సిద్ధాంతాలను ప్రతిపాదించాడు. ఈ గ్రంథం ఆల్జీబ్రా, జామెట్రీ, ట్రిగ్నామెట్రీ విషయాలను సవివరంగా వివరిస్తుంది. సైన్సు (Sine) కోసైన్సు (Cosine) వంటి విలువలను ఆర్యభటుడే పరిచయం చేశాడు. ముఖ్యంగా, π (పై) విలువను సరి బేసి తేల్చినవాడిగా కూడా ఆయన ప్రసిద్ధి చెందాడు. π (పై) ని ఒక నిర్దిష్ట సంఖ్యగా కాకుండా ఒక నిష్పత్తి (ratio) రూపంలో చూడాలని చెప్పిన తొలి గణితవేత్త ఆర్యభటుడే. ప్రత్యేకించి సున్నా (0) యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఆర్యభట గుర్తించి, ఆయన శిష్యుడు భాస్కరుడు విస్తరించి ప్రచారంలోకి తీసుకువచ్చాడు. గణితంలో 0 ప్రవేశంతో గణనలకు ఓ విప్లవాత్మక మార్పు వచ్చింది.

 

ఖగోళశాస్త్రంలో ఆర్యభట ప్రతిభ

ఖగోళ శాస్త్రంలో ఆర్యభటుడు అద్భుతమైన పరిశోధనలు చేశాడు. భూమి తన చుట్టూ తానే తిరుగుతుందని, దీని వల్లే నక్షత్రాలు కదులుతున్నట్లు కనిపిస్తాయని ప్రతిపాదించాడు. ఇది ప్రాచీనకాలంలో అమూల్యమైన ఆవిష్కరణగా నిలిచింది. ఆర్యభటుడు గ్రహణాల శాస్త్రం పై కూడా విశేష అవగాహన కలిగి ఉన్నాడు. అప్పటి వరకు గ్రహణాలు రాహు-కేతువుల వల్ల జరుగుతాయని నమ్మకం ఉండగా, గ్రహాల కదలికల వల్లనే సూర్య, చంద్ర గ్రహణాలు ఏర్పడుతున్నాయని ఆయన శాస్త్రీయంగా నిర్ధారించాడు.

ఆర్యభటుడి ప్రాచుర్యం

ఆర్యభటుడి సిద్ధాంతాలు ఆరబ్బు శాస్త్రవేత్తలు అల్ క్వారిజ్మీ, అల్ బెరూనీ ద్వారా ప్రపంచంలోకి ప్రవేశించి, యావత్ విశ్వానికి భారతీయ విజ్ఞానశాస్త్రం విలువలను తెలియజేశాయి. భారతీయ విజ్ఞానం గర్వపడేలా నిలిచిన ఆర్యభటుడు, ఈనాటికి భారతీయ శాస్త్రవేత్తలకు స్ఫూర్తిదాయకం.

 

ఇస్రో ప్రథమ ఉపగ్రహం - ఆర్యభట

భారత అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ (ఇస్రో) తన తొలి ఉపగ్రహానికి ఆర్యభట అని పేరు పెట్టడం, భారతీయ విజ్ఞానశాస్త్రంలో ఆర్యభటుడి ఘనతను గుర్తుచేసింది. ఆయన చూపిన మార్గాన్నే అనుసరించి, భారతీయులు శాస్త్ర, సాంకేతిక రంగాల్లో నూతన అధ్యాయాలు రాస్తున్నారు.